Οικονομική ενίσχυση των κομμάτων με ονοματεπώνυμο

27/07/2009 Του Κώστα Σκανδαλίδη, βουλευτή του ΠΑΣΟΚ

Η σχέση της ιδιωτικής χρηματοδότησης των κομμάτων και των πολιτικών - πλην της τακτικής συνδρομής του μέλους - είναι ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα προβλήματα δημοκρατίας και διαφάνειας. Ο φαύλος κύκλος που ξεκινά από τις τεράστιες προεκλογικές δαπάνες τις οποίες κόμματα και πολιτικοί καλύπτουν με πρόσθετες χρηματοδοτήσεις για να επιστρέψει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους στα παντοδύναμα μέσα μαζικής ενημέρωσης - κυρίως τα ηλεκτρονικά - και τις εταιρίες επικοινωνίας πρέπει να σπάσει. Το λεγόμενο «πολιτικό χρήμα» δεν αντιμετωπίζεται μέσα στο σημερινό θεσμικό πλαίσιο του πόθεν έσχες. Γιατί σε ότι αφορά το «έσχες» είναι ελεγχόμενο από τις δαπάνες, ενώ το «πόθεν» με τη σημερινή οργάνωση της οικονομίας, τις εξωχώριες εταιρίες, το «μαύρο» χρήμα που κυκλοφορεί παγκοσμίως καθίστανται σχεδόν αδύνατο να ελεγχθεί. Και επιπλέον οι περιοριστικοί όροι του σχετικού νόμου είναι τόσο εξωπραγματικοί και αυστηροί που καταντούν υποκριτικοί. Η πολιτική έτσι γίνεται «ακριβή στα πίτουρα και φθηνή στο αλεύρι».

Επειδή για το κρίσιμο αυτό ζήτημα απαιτείται ως προϋπόθεση συναινετική διαδικασία του συνόλου του πολιτικού και κομματικού συστήματος οι θεσμικές ρυθμίσεις που ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του '80 και συμπληρώθηκαν επι το αυστηρότερο το 1994 και το 2002 επέφεραν σαφείς μεν πλην όμως οριακές βελτιώσεις. Ο δωρεάν ραδιοτηλεοπτικός χρόνος στα κόμματα, η κατάργηση των εκλογικών κέντρων και των αφισών των υποψηφίων, καθώς και ο περιορισμός των ραδιοτηλεοπτικών εμφανίσεων, η αυστηροποίηση των ποινών με κορυφαία την έκπτωση από το αξίωμα του βουλευτή, ο μικτός κοινοβουλευτικός - δικαστικός έλεγχος του πόθεν έσχες, αναμφισβήτητα και τις δαπάνες μείωσαν και τη διαφάνεια υπηρέτησαν. Δεν έλυσαν όμως το πρόβλημα στη βάση του. Το πολιτικό σύστημα εμφανίστηκε ανώριμο και δειλό να αντιμετωπίσει τις παθογένειες που το ίδιο δημιούργησε με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στην σημερινή μείζονα κρίση.

Κατά τη γνώμη μου απαιτείται μια ριζοσπαστική τομή και στα τρία επίπεδα. Στο εκλογικό σύστημα, στους θεσμούς διαφάνειας και δημοσιότητας και στην οριοθέτηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης.

Με το εκλογικό σύστημα πρέπει πάραυτα να αποκατασταθεί η ουσία της αντιπροσώπευσης. Να πάμε σε μονοεδρικές ή ολιγοεδρικές περιφέρειες όπου ο βουλευτής και το κόμμα βρίσκονται υπό τον καθημερινό έλεγχο του κοινωνικού σώματος, οι εκλογικές δαπάνες μειώνονται δραστικά και ελαχιστοποιούνται, η ανάδειξη των αντιπροσώπων σε δημόσιες θέσεις δεν υπακούει μονομερώς στον αμείλικτο νόμο της «πληρωμένης αναγνωρισιμότητας». Η αλλαγή αυτή είναι η βάση πάνω στην οποία θα στηριχτεί η αναβάθμιση της ποιότητας της δημοκρατίας.

Το πόθεν έσχες πρέπει να ανατεθεί σε ανεξάρτητη αρχή πλήρως στελεχωμένη και αδιαμφισβήτητου κύρους ώστε και να πάψει ο πολιτικός να είναι και ελέγχων και ελεγχόμενος και να μην μένει ο έλεγχος στα τυπικά δικαστικά δεδομένα του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Παράλληλα όλες οι δοσοληψίες οικονομικού χαρακτήρα κομμάτων και δημόσιων προσώπων να γίνονται μέσω τραπεζικών διαδικασιών. Ακόμη και η συνδρομή του μέλους να ονομαστικοποιηθεί και να κατατίθεται σε τραπεζικό λογαριασμό. Η αρμόδια ανεξάρτητη αρχή, τέλος, να έχει τη δικαιοδοσία ουσιαστικού ελέγχου των κομματικών ταμείων, των λογαριασμών των δημόσιων προσώπων. Εδώ πρέπει να ξεφύγουμε από τις αγκυλώσεις και τις φοβίες του παρελθόντος. Τα κόμματα είμαι συνταγματικά κατοχυρωμένοι θεσμοί απολύτως διαφανείς στη λειτουργία τους και σε «δημόσια θέα» δεν είναι συνωμοτικοί μηχανισμοί που ζουν στην παρανομία.

Για την ιδιωτικοί χρηματοδότηση ανοίγονται δύο δρόμοι. Ο πρώτος είναι το «αμερικανικό πρότυπο» της πλήρους νομιμοποίησης με απόλυτη διαφάνεια, δημοσιότητα και φορολογική έκπτωση. Όταν οι πολιτικές επιλογές κρίνονται εκ του αποτελέσματος και όχι ως προθέσεις εν δυνάμει και προκαταβολικά δεδομένες. Ο δεύτερος είναι η οριοθέτηση της ονομαστικοποιημένης συνδρομής και των μέσων που χρησιμοποιούνται για οικονομική ενίσχυση και η από εκεί και πέρα πλήρως κατάργηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης με αντίστοιχη αύξηση της κρατικής. Το δεύτερο δρόμο τον έχω εισηγηθεί από το 1994 ενώ οι προτάσεις και στα τρία επίπεδα ολοκληρώθηκαν και παρουσιάστηκαν το 2002 χωρίς δυστυχώς οι διακομματικές και κοινοβουλευτικές επιτροπές να τολμήσουν να τις υιοθετήσουν.

Έστω και τώρα ας βγούμε από το φαύλο κύκλο. Ο Γ. Παπανδρέου προτείνει μονότονα από το 2004 μια συναινετική διαδικασία που θα αποβάλει το καρκίνωμα από το πολιτικό σύστημα. Το παρήγορο είναι ότι αποτελεί κορυφαία και πρώτη μετεκλογική δέσμευση του ΠΑΣΟΚ.